NFT چیست؟ | همه چیز در مورد توکن‌های غیرقابل تعویض

توکن غیرقابل تعویض به توکن‌هایی گفته می‌شود که برخلاف توکن‌های معمولی مثل بیت کوین، هر واحد از آن با واحد دیگر برابر نیست و نمی‌توان آن‌ها را با هم تعویض کرد.

با خلق بیت کوین و نشان دادن قابلیت‌های بلاک چین، مفهوم جدیدی در دنیای دیجیتال و اینترنت به نام «کم‌یابی» مطرح شد که پیش از این، دسترسی به آن امری ناممکن به‌نظر می‌رسید.

برای درک بهتر موضوع، دنیای واقعی را در نظر بگیرید که در آن شاهد اشیای قیمتی کم‌یاب هستیم که نظیر ندارند. مثلا از تابلوی نقاشی مونا لیزا اثر لئوناردو داوینچی مشهور تنها یک عدد در جهان وجود دارد و همین موضوع ارزش آن را چندین برابر کرده است.

حال سوال اینجاست که آیا می‌توان مفهوم کم‌یابی را در مورد اشیای دیجیتال که به‌راحتی قابل کپی شدن هستند هم بکار برد؟ به لطف فناوری بلاک چین امروزه این موضوع رنگ واقعیت به خود گرفته است.

توکن‌های غیرقابل تعویض که اخیرا محبوبیت بسیاری پیدا کرده‌اند، دقیقا همین‌طور هستند. به همین منظور در این مقاله ابتدا چنین توکن‌هایی را با زبانی ساده تعریف کرده و در انتها نیز به چند مورد از نمونه‌های موفق آن اشاره می‌کنیم.

توکن غیرقابل تعویض چیست؟

«توکن غیرقابل تعویض» (Non-fungible Token) که معمولا آن را با مخفف NFT می‌شناسند به توکن‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها هر توکن منحصربه‌فرد و محدود است. این موضوع برخلاف ارزهای دیجیتال مرسوم مثل بیت کوین است که در آن‌ها هر واحد با واحد دیگر برابری می‌کند.

قبول داریم که این تعریف کمک چندانی برای درک این فناوری به شما نکرد. پس بیایید دوباره به دنیای واقعی برگردیم و یک مثال بزنیم تا همه‌چیز روشن شود. به نظر شما چرا بعضی از افراد اقدام به جمع‌آوری کلکسیون‌های مختلف می‌کنند؟ چرا بعضی‌ها دوست دارند ساعت‌های قدیمی و کمیاب جهان را به هر قیمتی که باشد تهیه کنند و در مجموعه‌ خود نگهداری کنند؟ یا چرا ما در بچگی دوست داشتیم کارت‌هایی را که روی آن‌ها تصاویر فوتبالیست‌ها و ماشین‌های مختلف وجود داشت جمع‌آوری کنیم؟

اولین دلیل شاید علاقه باشد ولی دلیل مهم‌تر افزایش ارزش چنین اشیای کم‌یابی در گذر زمان است. در گذشته اعمال این کم‌یابی در دنیای دیجیتال غیرممکن به ‌نظر می‌رسید. مثلا چگونه می‌شد ادعا کرد که از یک تصویر یا ویدیو تنها یک عدد در اینترنت وجود دارد؛ درحالی‌که به راحتی می‌شد با چند کلیک آن را تکثیر کرد؟ این مشکل به لطف فناوری بلاک چین و توکن‌های غیرقابل تعویض حل شده و به همین دلیل مدتی می‌شود که بازار این توکن‌ها و کلکسیون‌های دیجیتالی داغ شده است.

حال که تاحدودی با مفهوم اولیه توکن‌های غیرقابل تعویض آشنا شدیم بیایید کمی تخصصی‌تر در مورد آن صحبت کنیم. توکن غیرقابل تعویض به نوع خاصی از توکن‌های رمزنگاری شده در بلاک چین گفته می‌شود که نماینده‌ یک دارایی منحصربه‌فرد در آن بلاک چین است. این دارایی منحصربه‌فرد می‌تواند یک شیء کاملا دیجیتالی مثل تصویر، صوت و ویدیو باشد یا نماینده‌ یک شیء در دنیای واقعی مثل ملک‌های مسکونی. از آنجایی که توکن‌های غیرقابل تعویض همان‌طور که از اسم‌شان پیداست قابلیت تعویض با یکدیگر را ندارند، برای همین از آن‌ها به عنوان مدرکی برای مالکیت قانونی آن دارایی در دنیای دیجیتال استفاده می‌شود.

ویژگی «قابلیت تعویض» (Fungibility) که احتمالا پیش از این نیز با آن رو‌به‌رو شده‌اید به این معنی است که هر واحد از یک دارایی با هر واحد دیگر از همان دارایی قابل تعویض است و هیچ تفاوتی بین دو واحد از یک دارایی وجود ندارد. برای مثال پول‌های مرسوم دنیای واقعی مثل ریال یا دلار را در نظر بگیرید. این پول‌ها قابلیت تعویض با یکدیگر را دارند.

یعنی شما می‌توانید هزار ریال را با یک هزار ریالی دیگر تعویض کنید و هیچ مشکلی هم پیش نیاید. این ویژگی برای ارزهایی که برای معامله طراحی شده‌اند یک ویژگی ضروری است؛ زیرا به کاربران اجازه می‌دهد به‌راحتی با یکدیگر معامله کنند. نکته‌ مهم دیگر این است که از نظر تئوری نمی‌توان تاریخچه‌ هر واحد از ارزهای قابل تعویض را مشاهده کرد. به‌عنوان مثال هیچ‌ فردی  نمی‌داند که یک هزار ریالی قبلا در اختیار چه‌ کسانی بوده است.

اما این ویژگی برای اشیای کلکسیونی هم یک ویژگی ضروری و خوب است؟ جواب قطعا یک نه بزرگ خواهد بود. چه می‌شد اگر می‌توانستیم یک ارز دیجیتال مثل بیت کوین درست کنیم، با این تفاوت که هر واحد از آن دارایی یک شناسه‌ منحصربه‌فرد داشته باشند؟ بدین ترتیب هر واحد از این دارایی با هر واحد دیگر متفاوت خواهد بود؛ این‌گونه این دارایی غیرقابل تعویض خواهد شد، این همان کاری است که توکن‌های غیرقابل تعویض انجام می‌دهند.

توکن غیرقابل تعویض چگونه کار می‌کند؟

فریم‌ورک‌های مختلفی برای ایجاد توکن‌های غیرقابل تعویض وجود دارد ولی محبوب‌ترین آن استاندارد ERC-721 است. این استاندارد به‌صورت اختصاصی برای ایجاد و راه‌اندازی توکن‌های غیرقابل تعویض در شبکه‌ اتریوم ساخته شده است. البته اخیرا شاهد استاندارد ERC-1155 هم بودیم که به قراردادهای هوشمند اجازه می‌دهد تا به‌صورت همزمان هر دو نوع توکن (قابل تعویض و غیرقابل تعویض) را پشتیبانی کنند.

استفاده از این استانداردها باعث می‌شود که توکن‌های غیرقابل تعویض مختلف، همکاری بهتری با یکدیگر داشته باشند که در نهایت به نفع کاربر خواهد بود. به عبارت دیگر پیروی از یک استاندارد خاص باعث می‌شود که بتوان از یک توکن در برنامه‌های مختلف استفاده کرد.

برای خریدوفروش توکن‌های غیرقابل تعویض از فروشگاه‌های اینترنتی مخصوص این کار مثل OpenSea استفاده می‌کنند. این فروشگاه‌ها، فروشندگان را به خریداران ارتباط می‌دهند. همچنین ارزش هر واحد از یک توکن بسته به ویژگی‌های خاصی که دارد با واحد دیگر متفاوت خواهد بود. در ادامه در‌این‌باره بیشتر صحبت خواهیم کرد.

اما واقعا چرا چنین توکن‌هایی دارای ارزش هستند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که درست مانند هر شیء‌ باارزش دیگر، ارزش این توکن‌ها به خاطر خودشان نیست. درواقع ارزش هر واحد از این توکن‌ها را خود خریداران مشخص می‌کنند. هرچه یک خریدار حاضر باشد مبلغ بیشتری برای یک توکن پرداخت کند به مراتب قیمت آن هم بالاتر خواهد رفت. اشیای قیمتی، برای این قیمت بالایی دارند که مردم این فکر را در مورد آن‌ها می‌کنند. توکن‌های غیرقابل تعویض هم دقیقا به همین دلیل ارزشمند شده‌اند.

کاربردهای توکن غیرقابل تعویض

توکن‌های غیرقابل تعویض در برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) به‌منظور ایجاد آیتم‌های دیجیتالی خاص استفاده می‌شوند. این توکن‌ها می‌توانند یک آیتم جمع‌کردنی باشند، یک محصول برای سرمایه‌گذاری یا هر چیز دیگر.

یکی دیگر از کاربردهای جذاب توکن‌های غیرقابل تعویض استفاده از آن‌ها برای توکن‌سازی دارایی‌های دنیای واقعی است. به عبارت دیگر می‌توان دارایی‌های دنیای واقعی مثل ملک‌های مسکونی یا نقاشی‌ را به شکل یک توکن درآورد و در بلاک چین آن‌ها را خریدوفروش کرد.

هویت دیجیتالی یکی دیگر از حوزه‌هایی است که می‌توان از توکن‌های غیرقابل تعویض در آن استفاده کرد. ذخیره‌ داده‌های مالکیتی و هویتی افراد در بلاک چین می‌تواند باعث افزایش حریم خصوصی و یکپارچکی داده‌ها شود.

در بخش بعدی به معرفی پروژه‌های موفقی که از این توکن‌ها استفاده می‌کنند و به موفقیت چشم‌گیری هم رسیده‌اند می‌پردازیم.

برترین پروژه‌هایی که از توکن غیرقابل تعویض استفاده می‌کنند

CryptoKitties

یکی از اولین توکن‌های غیرقابل تعویض که توجه بسیاری را به سمت خود جلب کرد «کریپتوکیتیز» (CryptoKitties) بود. این بازی که برپایه‌ بلاک چین اتریوم ساخته شده بود، به کاربران اجازه می‌داد گربه‌های مجازی را با یکدیگر خریدوفروش کنند، گربه‌های جدیدی ایجاد کنند یا آن‌ها را در کلکسیون خود نگه دارند.

در این پروژه خود کریپتوکیتیز نقش یک توکن غیرقابل تعویض را دارد. یادتان است که گفتیم در توکن‌های غیرقابل تعویض هر واحد با واحد دیگر متفاوت است و برای همین به آن‌ها غیرقابل تعویض می‌گویند؟ در این مثال، یعنی هر گربه که یک واحد از توکن کریپتوکیتیز محسوب می‌شود با گربه‌های دیگر متفاوت است. یعنی یک گربه سن، نژاد، رنگ و مشخصات خاص دیگری دارد که آن را با دیگر واحدهای (یا گربه‌های) این توکن متفاوت می‌کند. پس در بیت کوین که یک توکن قابل تعویض است هر بیت کوین با بیت کوین دیگر فرقی ندارد ولی در کریپتوکیتیز که یک توکن غیرقابل تعویض است هر گربه با گربه دیگر متفاوت است و ارزش متفاوتی هم دارد.

جالب است بدانید که گران‌ترین گربه‌ کریپتوکیتیز «دراگون» نام دارد و شخصی به نام Rabono آن را به قیمت ۶۰۰ اتر خریداری کرده است. می‌توانید با کلیک روی این لینک به پروفایل این گربه دسترسی داشته باشید.

در ادامه چند مورد از نمونه‌های موفق دیگر را هم معرفی می‌کنیم:

Decentraland
این پروژه یک دنیای مجازی است که در آن کاربران، مانند دنیای واقعی مالکیت زمین‌های آن را با پرداخت پول برعهده می‌گیرند.

Gods Unchained
یک بازی کارتی دیجیتالی است که در آن کارت‌های خاص در قالب توکن‌های غیرقابل تعویض خریدوفروش می‌شوند. از آنجایی که هر کدام از این کارت‌ها منحصربه‌فرد هستند، هرفردی می‌تواند مانند کارت‌های بازی، در دنیای واقعی با دیگری معامله کند.

My Crypto Heroes
در این بازی که در سبک نقش‌آفرینی آنلاین ساخته شده است، کاربران شخصیت‌های بازی را با انجام ماموریت‌ها و پیروزی در مبارزات ارتقا می‌دهند. شخصیت‌ها و آیتم‌های خاص بازی در قالب توکن‌های غیرقابل تعویض و روی بلاک چین اتریوم پیاده‌سازی شده‌اند.

سخن پایانی

توکن‌های غیرقابل تعویض یا به عبارت دیگر اشیای کلکسیونی دیجیتالی مسیرهای کاملا جدید و جذابی را در دنیای بلاک چین باز کرده‌اند و نشان داده‌اند که بلاک چین تنها برای ایجاد ارزهای دیجیتال کاربرد ندارد. از چنین  فناوری می‌شود برای توکن‌سازی اشیای قیمتی دنیای واقعی نیز استفاده کرد، پس باید منتظر تاثیر گسترده‌ آن در اقتصاد جهانی باشیم.

هم‌اکنون هم اگر سری به صرافی‌های ارز دیجیتال بزنید، می‌بینید که توکن‌های مختلف غیرقابل‌تعویض روزبه‌روز در حال گسترش و افزایش قیمت هستند. حتی بعضی از آن‌ها در یک سال اخیر چندین برابر باارزش‌تر شده‌اند و به‌نظر می‌رسد این روند تا مدت‌ها ادامه داشته باشد.

کاربردهای توکن‌های غیرقابل تعویض بسیار گسترده است و به احتمال زیاد توسعه‌دهنده‌ها در روزهای پیش‌ رو کاربردهای متنوع‌تر و جدیدتری هم برای آن کشف خواهند کرد. از این رو در این مقاله سعی کردیم به‌طور کامل و با ارائه‌ مثال‌های مختلف شما را با این توکن‌ها آشنا کنیم.