ارز دیجیتال چیست؟ انواع ارز دیجیتال
ارزهای دیجیتال موضوع داغ این روزهای دنیا هستند. اولین ارز دیجیتالی که به وجود آمد، بیت کوین بود که از زمان پیدایش آن تاکنون ۱۴ سال می‌گذرد. ارز دیجیتالی که دنیا را به شوک فناوری فرو برده و مردم را به درجه‌ی دیگری از تکنولوژی رساند. در این مقاله در مورد این ارزها، نحوه‌ی کار آن‌ها و تفاوت‌شان با ارزهای فیات بیشتر خواهید خواند، پس با ما همراه باشید.
ارز دیجیتال چیست؟
«ارز دیجیتال» (Digital Currency) که به آن «رمز ارز» (Digital Currency) هم گفته می‌شود، یک پول الکترونیکی یا مجازی است که امنیت آن با رمزنگاری تأمین می‌شود. ارزهای دیجیتال مبتنی بر شبکهای از رایانه‌ها هستند که به یکدیگر متصل‌اند. پروسه رمزنگاری در ارزهای دیجیتال، امکان کلاهبرداری را در آن‌ها کمتر میکند.
بسیاری از ارزهای دیجیتال شبکه‌های «غیرمتمرکز» (Decentralized) مبتنی بر فناوری «بلاک چین» (Blockchain) و «دفتر توزیع‌شده‌ای» (Distributed) هستند که توسط یک شبکه متفاوت رایانه اعمال می‌شود. ویژگی غیرمتمرکز بودن به این معنی است که این ارزها توسط هیچ نهاد، موسسه، بانک یا شخصی کنترل نمی‌شوند. این مسئله حتی شامل دولت‌ها و مقامات مرکزی نیز می‌شود که امکان کنترل و دخالت در این ارزها را ندارند.
برای امنیت ارزهای دیجیتال از علم «رمزنگاری» (cryptography) استفاده شده است. بلاک چین‌ها که روش‌های سازمانی برای اطمینان از یکپارچگی داده‌های معاملاتی هستند، یکی از لازمه‌های اساسی بسیاری ارزهای دیجیتال محسوب می‌شوند. بااین‌حال بسیاری از کارشناسان بر این باورند که بلاک چین و فناوری‌های مرتبط با آن باعث اختلال در بسیاری از صنایع از جمله امور مالی و حقوقی خواهد شد.
ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟
ارزهای دیجیتال از فناوری غیرمتمرکز استفاده می‌کنند تا به کاربران امکان پرداخت‌های امن و ذخیره پول را بدون نیاز به استفاده از نام آن‌ها یا مراجعه به بانک بدهند. ارزهای دیجیتال با یک دفتر عمومی توزیع شده به نام بلاک چین کار می‌کنند. فناوری بلاک چین تمامی تراکنش‌های انجام شده را ثبت و ضبط میکند. درواقع تراکنش‌های ارزهای دیجیتال «همتا به همتا» (peer to peer) هستند. منظور از تراکنش همتا به همتا این است که تمام ارزهای دیجیتال از طریق یک شبکه توزیع یافته و غیرمتمرکز فعالیت می‌کنند.
واحدهای ارزهای دیجیتال از طریق فرایندی به نام «استخراج» یا ماینینگ (mining) ایجاد می‌شوند، فرایند استخراج با استفاده از دستگاه‌های مخصوص قدرتمند برای حل مسائل پیچیده ریاضی و در نهایت تولید کوین صورت می‌گیرد. ارزهای دیجیتال برای ذخیره شدن نیاز به کیف پول‌های دیجیتالی دارند.
درواقع اگر بخواهیم نحوه کارکرد ارزهای دیجیتال را ساده بیان کنیم باید بگوییم:
کوین‌های جدید توسط استخراج کنندگان استخراج می‌شود، خریداران آن‌ها را می‌خرند یا می‌فروشند. به همین سادگی! فرض کنید لورا دو بیت کوین از سارا خریداری میکند؛ پول به حساب سارا واریز می‌شود و تنها کاری که سارا باید بکند انتقال دو بیت کوین به کیف پول دیجیتال لورا است. با این توضیح کوتاه متوجه می‌شویم که هیچ واسطه‌ای بین لورا و سارا وجود ندارد.
ممکن است فکر کنید که چرا به جای ارزهای دیجیتال از همان ارزهای فیات (دلار، یورو و …) استفاده نکنیم؟ در واقع این ارزهای دیجیتال بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از ارزهای فیات جابه‌جا می‌شوند و گاهی کارمزد آن‌ها برای ارسال به سراسر جهان بسیار کمتر است. در ادامه بیشتر در مورد این مسئله صحبت خواهیم کرد.
انواع ارزهای دیجیتال
همانطور که می‌دانید اولین ارز دیجیتال بیت کوین است و پس از آن بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر به وجود آمدند که هر کدام نام متفاوتی دارند. به دیگر ارزهای دیجیتال که بیت کوین نیستند، «آلت کوین» (AltCoin)، که مخفف عبارت Alternative Coin است، گفته می‌شود. ارزهای دیجیتال کارکردهای متفاوتی دارند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
ارزهای دیجیتال پرداختی
ارزهای دیجیتال پرداختی را می‌توان پول‌های دیجیتالی در نظر گرفت که توسط شبکهای از رایانه‌ها که دارای یک نرم افزار مشترک به نام بلاک چین هستند، اداره می‌شود. برخی از ارزهای دیجیتال برای رقابت با پول فیات به وجود آمده‌اند، در حالی که برخی دیگر، روی کاربردی خاص یا در صنعتی خاص متمرکز هستند.
بیت کوین را یکی از ارزهای دیجیتال پرداختی مهم می‌دانند، چرا که از روز اول دلیل به وجود آمدن این ارز دیجیتال نیز جایگزینی با پول‌های فیات بود. اکثر ارزهای دیجیتال پرداختی دیگر به وجود آمدند تا ایراداتی که در شبکه بیت کوین بود را بهبود ببخشند، این ایرادات نظیر سرعت کم یا عدم مقیاس‌پذیری بود.
ارزهای دیجیتالی که حمایت‌کننده دارایی‌ها (استیبل کوین‌ها) هستند را نیز می‌توان جزو ارزهای پرداختی دانست. چنین ارزهایی معمولاً به دارایی‌های سنتی متصل می‌شوند و در عین حال که قیمت آن‌ها برابر با ارزهای فیات است، کارایی و شفافیت ارزهای دیجیتال را نیز دارند. مثلاً از استیبل کوین‌ها می‌توان «تتر» (Tether) را نام برد که هر تتر معادل یک دلار است.
اگر بخواهیم ارزهای دیجیتال پرداختی را مثال بزنیم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- Bitcoin (BTC)
- Bitcoin Cash (BCH)
- Dai (DAI)
- Dash (DASH)
- Dogecoin (DOGE)
- Litecoin (LTC)
- Monero (XMR)
- Nano (NANO)
- Paxos Gold (PAXG)
- Ripple (XRP)
- Stellar (XLM)
- Tether (USDT)
- Zcash (ZEC)
ارزهای دیجیتال زیرساختی یا سازمانی
ارزهای دیجیتال زیرساختی معمولاً برای پرداخت به رایانه‌هایی به کار می‌روند که مسئول اجرای برنامه‌ها در شبکه‌ی نرم‌افزاری مشترک بلاک چین هستند.
به عنوان مثال، دارایی دیجیتالی که انرژی شبکه «اتریوم» (Ethereum) را تأمین میکند، «اتر» (Ether) نامیده می‌شوند، این ارزها به عنوان ارز دیجیتال زیرساختی در نظر گرفته می‌شود، زیرا افراد برای ایجاد کردن و استفاده از برنامه‌های غیرمتمرکز موجود در شبکه باید آن‌ها را بخرند.
بسیاری از سیستم عامل‌های بلاک چین وجود دارند که در موارد زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند و هر یک از آن‌ها به ارز دیجیتال زیرساخت خود نیاز دارند.
توکن‌های متمرکز روی قابلیت همکاری را نیز می‌توان جز ارزهای دیجیتال زیرساختی دسته‌بندی کرد. هدف این توکن‌ها ارائه‌ی راهی برای پیوند دادن چندین بلاک چین به یکدیگر و اجازه دادن به کاربران برای انجام معاملات در این شبکه‌هاست. به مثال‌هایی از این نوع ارزهای دیجیتال توجه کنید.
- Algorand (ALGO)
- Cardano (ADA)
- Cosmos (ATOM)
- EOSIO (EOS)
- Ethereum (ETH)
- Ethereum Classic (ETC)
- Icon (ICX)
- Kusama (KSM)
- Lisk (LSK)
- OmiseGo (OMG)
- Polkadot (DOT)
- Tezos (XTZ)
- Tron (TRX)
- Waves (WAVES)
ارزهای دیجیتال مالی
ارزهای دیجیتال مالی به کاربران کمک می‌کنند تا دیگر ارزهای دیجیتال را مدیریت کرده یا مبادله نمایند. به عنوان مثال، یک ارز دیجیتال مالی ممکن است به کاربر کمک کند تا در صرافی‌های غیرمتمرکز به مبادله بپردازند یا در مورد چگونگی عملکرد آن تصمیم‌گیری نماید. یکی دیگر از ارزهای دیجیتال مالی ممکن است برای تأمین سرمایه، اتصال پروژه‌های رمزنگاری در مراحل اولیه استفاده شود.
ارزهای دیجیتال پیچیده‌تر حتی ممکن است به دنبال تکرار خدمات مالی مانند بازار سازی یا وام باشند. نمونه‌هایی از ارزهای دیجیتال مالی در زیر آمده است:
- Augur (REP)
- Balancer (BAL)
- Compound (COMP)
- Curve (CRV)
- Gnosis (GNO)
- Kava (KAVA)
- Kyber Network (KNC)
- Melon (MLN)
- Syntetix (SNX)
ارزهای دیجیتال خدماتی
ارزهای دیجیتال خدماتی ممکن است ابزاری را برای مدیریت داده‌های شخصی یا شرکتی در بلاک چین ارائه دهند. اشتراک آن‌ها کمکی به دسترسی محصولات مالی مبتنی بر بلاک چین و منابع داده‌های خارجی است. بسیاری از ارزهای دیجیتال خدماتی به‌منظور ارائه هویت دیجیتالی به کاربران و پیوند دادن سوابق افراد در دنیای واقعی به بلاک چین عمل می‌کنند.
موارد زیادی برای ادغام فناوری بلاک چین با برنامه‌های دنیای واقعی وجود دارد. در تمامی این موارد ممکن است از ارزهای دیجیتالی که خدمات مختلفی برای صنعت بهداشت و درمان ارائه کنند (به عنوان مثال، Dentacoin) یا ارزهای دیجیتالی که خدمات ذخیره‌سازی پرونده را ارائه می‌دهند، استفاده شود. ارزهای ذکر شده در زیر خدماتی هستند:
- Chainlink (LINK)
- Filecoin (FIL)
- Orchid (OXT)
- Siacoin (SC)
- Storj (STORJ)
ارزهای دیجیتال سرگرمی و رسانه‌ای
همانطور که از نام این ارزهای دیجیتال پیداست، این ارزهای دیجیتال برای پاداش به کاربرانی که به بازی، رسانه‌های اجتماعی خاص و محتوا مشغول هستند ارائه می‌شود. به عنوان مثال، ارزهای دیجیتال رسانه‌ای، مانند توکن Basic Attention، به هدف توزیع بهتر ارزش برای مصرف‌کنندگان و سازندگان شکل گرفته است. در آخر می‌توان گفت از این نوع از ارزهای دیجیتال، جهت سوخت جهان‌های مجازی که از طریق فناوری‌های واقعیت مجازی و افزوده کار می‌کنند، استفاده می‌شود.
تفاوت ارزهای دیجیتال و پول‌های سنتی
در رابطه با ارزهای دیجیتال صحبت شد، در رابطه با پول‌های فیات نیز می‌توان گفت همان ارزهای سنتی هستند که توسط دولت‌ها صادر می‌شوند و توسط یک مرجع مرکزی مانند بانک مرکزی تنظیم می‌گردند. چنین ارزهایی مانند پول قانونی عمل می‌کنند و لزوماً کالای فیزیکی پشتوانه آن‌ها نیست. در عوض، این پول‌ها براساس اعتبار اقتصاد هستند. مانند همان دلار آمریکا و ریال ایران.
ارزهای فیات مانند دلار آمریکا، پوند یا یورو ارزش خود را از فشار عرضه و تقاضا در بازار می‌گیرند. چنین ارزهایی به دلیل تورم بیش از حد همیشه در معرض بی‌ارزش بودن هستند، زیرا با هیچ ذخیره فیزیکی مانند کالاها مرتبط نیستند.
برای اولین بار ارزهای فیات در سال هزار میلادی در چین استفاده شدند. در ابتدا ارزها بر اساس کالاهای فیزیکی مانند طلا بودند. اما در قرن بیستم رئیس جمهور آمریکا ریچارد نیکسون تبدیل دلار آمریکا به طلا را متوقف کرد.
با توجه به این موضوع که بیشتر مردم با ارزهای دیجیتال به معامله می‌پردازند این واقعیت را نشان می‌دهد که این ارزها درآینده‌ای نزدیک جای پول‌های سنتی را خواهند گرفت. البته قابل ذکر است که بخاطر مخالفت نهادهای نظارتی با این ارزها، ممکن است کمی زمان ببرد تا ارزهای دیجیتال به جایگاه اصلی خود برسند.
اگر بخواهیم به ماهیت این دو بپردازیم متوجه خواهیم شد که تعداد اندکی از مردم ارز دیجیتال و پول فیات را با هم متفاوت می‌دانند و باقی بر این تصور هستند که این ارزها با یکدیگر کارایی یکسان دارند. پس بیایید در ادامه به تفاوت‌ها و معایب و مزایای آن‌ها بپردازیم و مواردی که باعث به وجود آمدن تفاوت بین پول‌های فیات و ارز دیجیتال می‌شود را شرح دهیم.
قانونی بودن
دولت‌ها ارزهای فیاتی صادر می‌کنند که توسط بانک مرکزی کنترل می‌شوند. پول فیات از آن جهت قانونی محسوب می‌شود که غالباً وسیله‌‌ای رسمی برای انجام نهایی معاملات است. دولت‌ها هر از چند گاهی عرضه بی‌رویه پول را کنترل می‌کنند و سیاست‌هایی اتخاذ می‌کنند که ارزش پول رسمی کشور را بالا ببرد.
از طرفی دیگر ارزهای دیجیتال صرفاً دارایی‌های دیجیتالی هستند که به عنوان وسیله‌‌ای برای مبادلات عمل می‌کنند و دولت‌ها هیچ کنترلی روی آن‌ها ندارند. عدم تمرکز به این معنی است که هیچ نهاد مرکزی نمی‌تواند ارزش ارزهای دیجیتال را کنترل کرده یا تحت تأثیر قرار دهد.
البته بد نیست بدانید که بعضی از کشورها مانند چین و عربستان سعودی ارزهای دیجیتال را ممنوع کرده‌اند؛ زیرا برخی از آن‌ها برای دامن زدن به فعالیت‌های غیرقانونی مانند تروریسم و پولشویی استفاده می‌شوند.
فیزیکی بودن
همانطور که حتما می‌دانید، ارزهای دیجیتال ماهیت مجازی دارند و لمس آن‌ها ممکن نیست و برعکس ارزهای فیات مانند دلار، یورو و غیره جنبه فیزیکی دارند و قابل لمس هستند. گاهی این فیزیکی بودن ارزهای فیات می‌تواند آزاردهنده باشد، زیرا نمی‌توان پول با مبالغ زیاد را به‌راحتی جابه‌جا کرد.
جنبه تبادلی
چون ارزهای دیجیتال توسط رایانه‌ها ایجاد شده‌اند، به‌صورت مجازی فعالیت کرده و به عنوان کد خصوصی عمل می‌کنند. بنابراین ابزار مبادله در این نوع ارزها کاملا دیجیتالی است. در مقابل، پول فیات می‌تواند به دو شکل دیجیتالی و فیزیکی وجود داشته باشد. خدمات پرداخت الکترونیکی به مردم امکان انتقال پول فیات را به‌صورت دیجیتال می‌دهد. علاوه بر این؛ افراد می‌توانند با یکدیگر معامله کنند و پول‌های فیزیکی را مبادله نمایند.
عرضه
تفاوت عمده بین پول فیات و ارز دیجیتال مربوط به نوع عرضه آن‌هاست. پول فیات عرضه نامحدودی دارد که به این معنی است: مقامات مرکزی هیچ محدودیتی در میزان تولید پول ندارند. بیشتر ارزهای دیجیتال در زمان عرضه محدودیت دارند، این بدان معناست که مقدار مشخصی کوین وجود دارد که همواره در حال عرضه هستند. به عنوان مثال، تعداد بیت کوین‌های موجود که همواره درحال عرضه شدن است، حدود ۲۱ میلیون کوین خواهد بود و این عدد هرگز تغییر نمی‌کند.
نمی توان با پول فیات در هر زمان مقدار پول در گردش را تشخیص داد، اما با ارزهای دیجیتال این امکان وجود دارد.
ذخیره‌سازی
جنبه‌ی مجازی ارزهای دیجیتال به این معنی است که آن‌ها فقط می‌توانند به‌صورت آنلاین وجود داشته باشند و در کیف پول‌هایی دیجیتال هر فرد ذخیره می‌شوند. با این که اکثر کیف پول‌های دیجیتال ادعا می‌کنند، فضای ذخیره‌سازی مطمئنی را به کاربران ارائه می‌دهند، در سال‌های اخیر بسیاری از آن‌ها هک شده و در نتیجه افراد مقدار قابل توجهی از دارایی خود را از دست داده‌اند.
از طرف دیگر تطبیق‌پذیری پول فیات به معنای ذخیره شدن آن به اشکال مختلف است. به عنوان مثال، سیستم‌های پرداختی مانند PayPal وجود دارد که به مردم امکان می‌دهد پول فیات را به‌صورت دیجیتال ذخیره کنند. بانک‌ها همچنین به عنوان حافظ ارزها عمل می‌کنند.
در حالی که مزایای ارزهای دیجیتال نسبت به پول فیات زیاد است، اما به نظر می‌رسد، هنوز این رمزارزها در حدی بالغ نشده‌اند تا بتوانند جایگزین روش پرداخت استاندارد فعلی شوند. بازار دیجیتال به احتمال زیاد برای ایجاد یک محصول مثبت که ممکن است سیستم فعلی پول را تغییر دهد، زمان زیادی نیاز دارد.
مزایای ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال با یک کلیک در سراسر جهان در دسترس هستند. هر کسی که می‌تواند انتقال آنلاین انجام دهد، توانایی ایجاد کوین دلخواه را نیز به دست می‌آورد و می‌تواند صاحب آن شود. اگرچه این فرایند هنوز پیچیده است، اما در آینده معاملات و مالکیت ارزهای دیجیتال آسان‌تر خواهد بود.
- سرعت در پرداخت، ویژگی‌ای است که باعث علاقه‌مندی هرچه بیشتر به این ارزها می‌شود. برخلاف سایر سیستم‌های تسویه حساب نقدی الکترونیکی که پردازش معاملات روزها به طول می‌انجامد، ارزهای دیجیتال تسویه‌های فوری را امکان‌پذیر می‌کنند.
- کارمزد معاملات کمتر، ارزهای رمزپایه را به اهرمی با کیفیت برای ارسال پول به خارج از مرزها و در عرصه بین‌المللی تبدیل کرده‌اند. انتقال پول با استفاده از سایر درگاه‌های بانکی با توجه به کارمزد دریافتی، بسیار گران‌تر از ارزهای دیجیتال است.
- حریم خصوصی، یکی دیگر از جنبه‌هایی به شمار می‌رود که ارزهای دیجیتال را میان مردم بسیار محبوب کرده است، زیرا کاربران برای انجام معاملات مجبور نیستند هویت خود را به اشتراک بگذارند. آلت کوین‌هایی وجود دارند که وظایف اصلی آن‌ها حفظ حریم خصوصی افراد در معاملات است.
معایب ارزهای دیجیتال
- درک ارزهای رمزپایه بسیار دشوار است، یکی از دلایلی که برخی از کشورها و نهادهای نظارتی همچنان از آن‌ها دوری می‌کنند، همین موضوع است. کمبود دانش در مورد چگونگی استفاده از آن‌ها یکی دیگر از معایب اصلی ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود.
- یکی دیگر از معایب ارزهای دیجیتال این است که اگر پول خود را اشتباه ارسال نمایید، باید با آن خداحافطی کنید زیرا به هیچ طریقی نمی‌توانید پول خود را پس بگیرید. تنها چاره این است که گیرنده پول شما را پس دهد! همین موضوع باعث دوری بسیاری از افراد از ارزهای دیجیتال می‌شود.
- نوسانات زیاد قیمت نیز یکی دیگر از ایرادات اساسی حساب می‌شود. زیرا درک نوسانات سخت بوده و در صورت آشنا نبودن با آن‌ها می‌توان ضررهای سنگینی را متحمل شد.
معروف‌ترین ارزهای دیجیتال
همانطور که گفتیم بیت کوین اولین ارز دیجیتال بود که به وجود آمد و در حال حاضر با قیمت ۲۸ هزار دلار به ازای هر کوین، بیشترین مارکت کپ را در بازار دارد. اتریوم در جایگاه دوم قرار دارد که قیمت هر کوین آن ۱۸۰۰ دلار است. ارزهای دیگری مانند لایت کوین، کاردانو، پولکادات، بیت کوین کش، استلار، چین لینک، بایننس کوین، تتر، دوج و مونرو نیز از ارزهای دیگر مهم بازار هستند.
سخن پایانی
ارزهای دیجیتال از سال ۲۰۰۸ وارد دنیای ما شدند و بسیاری از متخصصان بر این باور هستند که این ارزها باعث تحولات عظیمی در دنیا خواهند شد. بیت کوین زمانی که وارد عرصه‌ی مالی شد، بسیاری از مردم آن را نمی‌شناختند و حتی وجود چنین چیزی را کلاهبرداری می‌دانستند.
اما امروزه با گذشت ۱۴ سال این ارزها تأثیرات مهمی بر دنیای ما گذاشته‌اند. این تأثیرات در طی چند سال گذشته که کرونا جهان را متحول کرد، بیشتر شدند و هم‌اکنون بسیاری از افراد در دنیا مقداری از سرمایه خود را به این ارزها اختصاص داده‌اند. به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نزدیک، ارزهای دیجیتال جایگزین پول‌های سنتی خواهند شد.
