قرارداد اختیار معامله چیست؟ همه چیز درباره معاملات آپشن

قراردادهای اختیار معامله یا معاملات آپشن از جمله ابزارهای مشتقه در بازارهای سرمایه هستند که معامله‌گران و سرمایه‌گذاران می‌توانند آن را در بازارهای مالی خریدوفروش نمایند. در واقع قرارداد اختیار معامله این امکان را برای خریدار یا فروشنده فراهم می‌کند که دارایی‌های خود را از قبل با قیمتی از پیش تعیین شده و در تاریخی مشخص بخرند یا بفروشند.

معاملات آپشن گزینه‌های بسیاری را در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهند و به دو نوع اختیار خرید یا اختیار فروش تقسیم می‌شوند. لازم به ذکر است که این نوع قراردادها در کنار سودآوری با ریسک‌هایی نیز همراه هستند؛ بنابراین برای درک بهتر مفهوم قرارداد اختیار معامله ما در این مقاله قصد داریم تا به معرفی کامل این نوع قراردادها بپردازیم و تمام نکات مهم و ضروری در رابطه با معاملات آپشن را به طور کامل شرح دهیم.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

«قرارداد اختیار معامله» (Options Contract) توافقی دو طرفه بین خریدار و فروشنده برای تسهیل یک معامله بالقوه بر روی یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین شده و در یک تاریخ مشخص است. در واقع خریدار اختیار معامله یا معاملات آپشن موظف است تا یک دارایی را با قیمتی از پیش تعیین شده و در یک بازه زمانی مشخص یا در تاریخ مشخص بخرد یا بفروشد.

در مقابل فروشنده نیز به ازای دریافت مبلغ مشخصی از خریدار، متعهد می‌شود تا در صورت درخواست خریدار تعداد مشخصی از دارایی را با قیمت تعیین شده در قرارداد، معامله کند. همچنین فروشنده اوراق نیز باید مبلغی را به منظور وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد.

بخش‌های قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله دارای چهار مولفه اصلی است که در زمان انعقاد قرارداد مشخص می‌شود:

دارایی پایه (Underlying asset): دارایی پایه همان دارایی موضوع قرارداد است که می‌تواند از نوع دارایی مالی مانند سهام یا دارایی کالایی مانند سکه و زعفران باشد.

تاریخ سررسید یا تاریخ انقضا (Expiration Date): تاریخ سررسید یا انقضا، تاریخ ذکر شده در قرارداد است که اعمال اختیار در این تاریخ یا قبل از آن صورت می‌گیرد.

قیمت اعمال یا قیمت توافقی (strike price): قیمت اعمال یا قیمت توافقی، قیمتی است که خرید و فروش دارایی پایه در تاریخ سررسید بر مبنای آن انجام می‌شود.

قیمت اختیار معامله (Premium): قیمت اختیار معامله یا پرمیوم، مبلغی است که خریدار برای تنظیم قرارداد خود به آن نیاز دارد. در واقع خریدار اختیار معامله بابت حق اختیار باید مبلغی را تحت عنوان پرمیوم به فروشنده پرداخت ‌نماید.

انواع قرارداد اختیار معامله

معاملات آپشن یا قرارداد اختیار معامله را می‌توان از نظر حق اختیار، سبک اعمال و بازدهی به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم کرد:

قرارداد اختیار معامله از نظر حق اختیار به دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. «قرارداد اختیار خرید» (Call Option) قراردادی است که به خریدار این حق را می‌دهد تا دارایی پایه ذکر شده در قرارداد را در تاریخ مشخص با قیمتی معین از فروشنده خریداری نماید. در «قرارداد اختیار فروش» (Put Option)، اگر قیمت سهام در زمان سررسید به پایین‌تر از قیمت توافقی برسد، خریداران  سهام را در ازای دریافت مبلغ تعیین شده در قرارداد به فروشنده واگذار می‌کنند.

گفتنی است قراردادهای اختیار خرید و اختیار فروش هر کدام به نوبه خود دارای ستون عرضه و تقاضا هستند. به همین دلیل امکان خرید و فروش برای هر یک از این قراردادها وجود دارد. انواع موقعیت‌ها در معاملات اختیار معامله به شرح زیر است:

• موقعیت خرید اختیار خرید (Long Call Option)
• موقعیت فروش اختیار خرید(Short Call Option)
• موقعیت خرید اختیار فروش (Long Put Option)
• موقعیت فروش اختیار فروش (Short Put Option)

قرارداد اختیار معامله بر حسب سبک و تاریخ اعمال در یکی از سه دسته اختیار معامله اروپایی، اختیار معامله آمریکایی و اختیار معامله برمودایی قرار می‌گیرد. در حقیقت خریداران در اختیار معامله اروپایی تنها در تاریخ سررسید می‌توانند از حق اختیار خود استفاده نمایند. در صورتی که دارنده اختیار معامله آمریکایی می‌تواند از زمان خرید تا تاریخ سررسید نسبت به استفاده از حق خود اقدام نمایند. اختیار معامله برمودایی نیز ترکیبی از اختیار معامله اروپایی و آمریکایی است، زیرا خریدار می‌تواند در تاریخ سررسید یا قبل از این تاریخ به خرید یا فروش سهم بپردازد.

همچنین برای معاملات آپشن از نظر بازدهی می‌شود با مقایسه قیمت نقدی دارایی پایه و قیمت اعمال سه حالت زیر را در نظر گرفت. اگر قیمت نقدی با قیمت اعمال برابر باشد، در این صورت اختیار معامله بی تفاوت است. در قرارداد اختیار معامله بی تفاوت خریدار با اعمال قرارداد نه به سودی می‌رسد و نه زیان می‌کند.

در صورتی که قیمت نقدی بیشتر از قیمت اعمال باشد، اختیار معامله خرید در سود و اگر قیمت اعمال از قیمت نقدی بیشتر باشد، اختیار معامله فروش در سود است. همچنین زمانی خریدار با اعمال قرارداد زیان می‌کند که در قرارداد اختیار خرید قیمت توافقی بیشتر از قیمت نقدی و در قرارداد اختیار فروش قیمت توافقی کمتر از قیمت نقدی باشد.

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله

همانطور که گفتیم قرارداد اختیار معامله از جمله ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی است که در کنار مزایای زیادی که برای سرمایه‌گذاران دارد با معایبی نیز همراه است.

مزایای قرارداد اختیار معامله:

• کاهش ریسک معاملات در بازار
• انعطاف پذیری بالا در معاملات مبتنی بر حدس و گمان
• امکان استفاده از قرارداد اختیار معامله با استراتژی‌های مختلف برای پوشش ریسک و سفته بازی
• انجام چند معامله به صورت همزمان
• کاهش هزینه ورود به معاملات

معایب قرارداد اختیار معامله:

• پیچیدگی زیاد فرآیند محاسبه پاداش
• دارای ریسک بالا به خصوص برای فروشندگان قرارداد اختیار معامله
• جذب سرمایه‌گذاران کمتر به دلیل نقدینگی پایین
• دارای سیستم معاملاتی و استراتژی پیچیده در مقایسه با سایر روش‌ها
• نوسانات زیاد قیمت پرمیوم به دلیل وابسته بودن به قیمت سهام در زمان سررسید

سخن پایانی

قرارداد اختیار معامله از جمله معاملات مشتقه به شمار می‌رود که این امکان را برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کند تا مقدار مشخصی از یک دارایی پایه را با قیمتی از پیش تعیین شده در یک زمان مشخص از فروشنده اختیار معامله بخرد یا به او بفروشد. این قرارداد دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش را شامل می‌شود که پایه و اساس طیف گسترده‌ای از استراتژی‌های اختیار معامله هستند.

در حقیقت قرارداد اختیار معامله از جمله محصولات مالی انعطاف‌پذیر است که در سناریوهای مختلف به کار گرفته می‌شود؛ در نتیجه معامله‌گران می‌توانند از آن هم در معاملات بر پایه حدس و گمان و هم برای کاهش ریسک معاملات استفاده نمایند. همچنین سرمایه‌گذاران برای استفاده از این قراردادها باید با مفاهیم آن به طور کامل آشنایی داشته باشند و ترکیبات مختلف از قرارداد اختیار خرید و فروش را یاد بگیرند.

گفتنی است که قرارداد اختیار معامله در کنار سودآوری با ریسک‌هایی نیز همراه است، بنابراین معامله‌گران باید به دقت ریسک‌های این نوع معاملات را بسنجند.