اوراق مشتقه چیست؟
شاید همیشه دوست داشتید که در نقش یک معامله‌گر موفق ظاهر شوید و تمام عمر خود را به معامله و کسب سودهای هنگفت بپردازید! اگر هم تا به حال در این مسیر گام برنداشتید، احتمالا عامل مهمی به نام ترس از ریسک و ضررهای نجومی، سد راه شما شده است. راه‌حل ترس از شکست در بازار مالی، در بازار اوراق مشتقه خلاصه شده است؛ بازاری که با قفل قیمت‌ها، مانع حرکات ناخواسته و روندهای غیرمنتظره می‌شود.
با انتخاب بازار اوراق مشتقه، دیگر لازم نیست مستقیم وارد معاملات فیزیکی یا غیرفیزیکی شوید و با دنیایی از قراردادها سر و کار خواهید داشت؛ قراردادهایی که ارزش آنها به طور متفاوتی تعیین می‌شود و روند روتین تعیین قیمت که در سایر بازارها وجود دارد را به کل عوض کرده است. اگر بازار اوراق مشتقه برای شما هم متفاوت و جذاب به نظر می‌رسد، با رسانه ارزنو همراه باشید تا ببینید که فعالیت در آن، به چه صورت است و چه مزایای دیگری دارد.
تعریف اوراق مشتقه به زبان ساده
اوراق مشتقه (Derivatives) حکم قراردادی را دارد که بین دو الی نهایت سه طرف بسته می‌شود و ارزش آن هم در اکثر موارد، متکی به قیمت دارایی پایه است. دارایی پایه هم می‌تواند در هر قراردادی متفاوت باشد و معامله‌گر این فرصت را دارد که از بین انواع کالاها، ارزها، شاخص‌ها، نرخ بهره، سهام و اوراق قرضه دست به انتخاب بزند. البته، این امکان وجود دارد که استراتژی معاملاتی شما شامل مجموعه‌ای از دارایی‌ها شود؛ در این صورت، ارزش نهایی قرارداد به گروهی از دارایی‌ها وابسته است.
اوراق مشتقه به عنوان بهترین ابزار برای سرمایه‌گذاری، کارایی‌های مختلفی دارد؛ یکی از مهم‌ترین کارایی‌های این ابزار در مدیریت ریسک خلاصه می‌شود، میزان تغییر در قیمت دارایی بسیار کم بوده و انواع معامله‌گران، از پوشش‌دهندگان ریسک گرفته تا سرمایه‌گذاران خطرپذیر می‌توانند استراتژی سودآوری را دنبال کنند.
آشنایی با معروف‌ترین بازارهای خرید‌و‌فروش اوراق مشتقه
با انتخاب اوراق مشتقه، با بازار بورس یا فرابورس (OTC) سر‌و‌کار خواهید داشت؛ بازارهایی که نقش مهمی در سیستم مالی جهان ایفا می‌کنند. در ادامه، تعدادی از این بازارها را به شما معرفی می‌کنیم:
. بورس کالای شیکاگو (CME): قدیمی‌ترین بازار و مهم‌ترین مرکز برای معامله کالا، قرارداد آتی ارز، سوخت، فلزات و غیره در جهان به شمار می‌آید که دفتر مرکزی آن در قلب ایالت متحده آمریکا قرار دارد. بالا بودن حجم معاملات روزانه در بورس کالای شیکاگو، سطح فوق‌العاده‌ای از نقدینگی را به دنبال داشته و می‌توان به عنوان یک بازار متمرکز بر روی آن حساب کرد. بورس CME با ارائه برترین پلتفرم معاملات الکترونیکی، یکپارچگی در روند اجرای معاملات را تضمین کرده است.
. اینترکانتیننتال اکسچنج (ICE): بازار بورس بین قاره‌ای، مهم‌ترین مرکز برای معاملات آتی و نقدی محسوب می‌شود. این شرکت آمریکایی در سال ۲۰۰۰ تاسیس شده و نتیجه سال‌ها فعالیت را می‌توان با چشم‌اندازی از کارایی، نقدینگی و البته، اجرای معاملات با قیمت پایین‌تر توصیف کرد؛ مفاهیمی که در نهایت، قابلیت مدیریت ریسک در بازار اوراق مشتقه را به معامله‌گران ارائه داده است.
انواع اوراق مشتقه
به همراه توسعه بازار اوراق مشتقه، بر انواع آن هم افزوده می‌شود و این مسئله، تنوع در انتخاب را به دنبال دارد. در واقع، انواع قراردادها در شرایط خاصی به ثبت می‌رسند و باید به سطوح ریسک و سودآوری در هر یک از آنها، توجه ویژه‌ای داشت. انواع اوراق مشتقه عبارتند از:
۱. قرارداد فوروارد (Forward)
فوروارد یا پیمان آتی یک قرارداد شخصی‌سازی شده است که بین دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده بسته می‌شود. منظور از شخصی‌سازی قرارداد این است که طبق توافق، می‌توان تغییراتی را از نظر شرایط، ابعاد و روند پرداخت هزینه‌های مربوط به معامله ایجاد کرد. این نوع از اوراق مشتقه در بازار OTC معامله می‌شود و کارآمد بودن آن در زمینه پوشش و کاهش ریسک، همیشه ثابت شده است. با توجه به اینکه در قرارداد فوروارد ریسک طرف مقابل مطرح است، حتما باید اعتبار طرف دیگر معامله را در نظر بگیرید.
۲. قرارداد آپشن (Options)
آپشن یا اختیار معامله یک نوع قرارداد است که در آن، خریدار حق خرید یا فروش دارایی را در یک شرایط خاص داشته باشد. منظور از شرایط خاص این است که در قرارداد، قیمت و تاریخ کاملا مشخص باشد. خود آپشن هم دو نوع دارد: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option). در معاملات آپشن می‌توان از تغییرات در قیمت دارایی سود بدست آورد. در کل، در شرایطی که بازار نوسان‌پذیر باشد، آپشن در راستای کاهش ریسک عمل می‌کند.
۳. قرارداد فیوچرز (Futures)
فیوچرز یا آتی قرارداد استاندارد شده‌ای است که بر اساس آن، می‌توان دارایی را با قیمتی مشخص در تاریخ معینی از آینده به فروش رساند یا اینکه خریداری کرد. این نوع قرارداد را می‌توان در بورس آتی، یعنی بازار CME به ثبت رساند. از فیوچرز برای ترید انواع کالا، شاخص‌های بازار سهام و نرخ بهره استفاده می‌شود.
۴. قرارداد سواپ (Swap)
سواپ یا معاوضه به قرارداد شخصی بین دو طرف اشاره دارد که همه چیز در آن، در یک زمان توافق شده صورت می‌پذیرد. در بازار OTC، استفاده از سواپ در تبدیل یک نوع جریان نقدینگی به نوع دیگر خلاصه می‌شود. سواپ نرخ بهره یکی از انواع پرکاربرد قرارداد سواپ است که در تبدیل وام با نرخ متغیر به وام با نرخ ثابت به کار می‌رود.
۵. قرارداد تعهدات بدهی وثیقه‌دار (CDOs)
تعهدات بدهی وثیقه‌دار نوعی قرارداد تقریبا پیچیده است که سرمایه‌گذاران برای خرید انواع بدهی، مثل وام‌ها از آن استفاده می‌کنند. در واقع، این بدهی‌ها را بانک‌ها از پروژه‌های زیرساختی جمع‌آوری می‌کنند و به عنوان تعهدات بدهی وثیقه به سرمایه‌گذاران می‌فروشند. از نظر سطوح ریسک و بازدهی، تفاوت‌های قابل توجهی بین انواع بدهی وجود دارد. برخورداری از نرخ پیش فرض و قابلیت نقدینگی بالا (خریداری توسط انواع صندوق‌ها)، از مهم‌ترین خصوصیات این نوع قرارداد به شمار می‌آید.
۶. قرارداد مابه‌التفاوت (CFD)
مابه‌التفاوت نوعی قرارداد محسوب می شود که نرخ سودآوری بر اساس تفاوت بین قیمت بازار در هنگام باز کردن پوزیشن معاملاتی و و در زمان بستن آن محاسبه می‌شود. با وجود بهره‌مندی از آپشن اهرم امکان اجرای معاملات بزرگ وجود دارد و در نهایت، سطح بازدهی به طرز قابل توجهی افزایش می‌یابد. این نوع قرارداد به سرمایه‌گذارانی پیشنهاد می‌شود که برای شروع، سپرده کوچکی دارند.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه
درک مزایا و معایب بازار مشتقه برای شروع فعالیت امری الزامی است؛ حتما موارد زیر را با دقت مطالعه کنید:
نحوه معامله اوراق مشتقه
معامله‌گران بر اساس سودآوری قرارداد که با حرکات دارایی پایه در بازار و همچنین، ارزش خود قرارداد، اقدام به خرید‌و‌فروش اوراق مشتقه می‌کنند. برای معامله اوراق مشتقه، به پیش‌نیازهایی چون افتتاح حساب و دریافت کد معاملاتی مشتقه احتیاج دارید. احراز هویت و تکمیل اطلاعات هم بخشی از دریافت کد معاملاتی آتی کالا است. بعد از فراهم کردن این پیش‌نیازها، مراحل زیر را انجام دهید:
- انجام تحقیقات و تنظیم بودجه: توجه به این مرحله در بازار اوراق مشتقه از اهمیت بالایی برخوردار است. در کنار تحقیقات لازم، میزان بودجه را هم به طور دقیق مشخص کنید، زیرا بر انتخاب‌های بعدی شما تاثیرگذار است.
- انتخاب نوع قرارداد و بازار: ابتدا، نوع قرارداد، مثلا آتی (فیوچرز) یا اختیار معامله (آپشن) را مشخص کنید. بازار هم می‌تواند از نوع OTC یا بازار بورس باشد.
- فکر کردن به استراتژی شخصی: حالا نوبت به انتخاب استراتژی خاص و پربازده شما می‌رسد!
- واریز وجه تضمین اولیه: حساب معاملاتی شما باید از حداقل وجه (مارجین) برای اجرای معامله برخوردار باشد.
- اجرای معاملات: با کمک گرفتن از بهترین بروکرهای فارکس می‌توانید کمک‌های مورد نیاز در خصوص فعال‌سازی خدمات مربوط به اجرای معاملات اوراق مشتقه را دریافت کنید. اجرای معاملات خرید‌و‌فروش به صورت آنلاین بوده و انتخاب نماد، قیمت و تعداد قرارداد هم کاملا قابل تنظیم است.
- نظارت بر معامله و تسویه: نحوه ادامه یافتن وضعیت معامله به خود شما بستگی دارد. می‌توانید تا پایان تاریخ ذکر شده در قرارداد صبر کنید تا تسویه حساب انجام شود یا اینکه پوزیشن مخالفی را باز کنید. به‌عنوان‌مثال، اگر پوزیشن فعلی خرید است، پوزیشن فروش باز کنید و بالعکس. لازم به ذکر است که تسویه توسط شرکت‌های پایاپای انجام می‌شود.
سخن پایانی
اوراق مشتقه فاقد ارزش ذاتی هستند و تنها با در نظر گرفتن بهای دارایی پایه است که می‌توان به آنها ارزشی را افزود. در کنار مزایای بالقوه‌ای که در این رویکرد از سرمایه‌گذاری وجود دارد، باید به اثرات فاکتورهای عرضه و تقاضا، احساسات بازار و غیره هم توجه داشت. از آنجایی که موفقیت‌آمیز بودن معاملات اوراق مشتقه به میزان تجربه معامله‌گر بستگی دارد، کمک گرفتن از بروکر و توسعه استراتژی بر اساس تحلیل بازار و همچنین، استفاده از تکنیک‌های کارآمد بسیار مفید به شمار می‌آید.
