قرارداد آتی چیست؟ | نحوه معامله در بازار آتی
با گذشت زمان و پیشرفته‌تر شدن ابزار‌های مالی، قراردادهای آتی وارد بازار شدند. هدف این قراردادها پاسخ به نیاز تولیدکنندگان و پوشش ریسک برای محافظت از دارایی آن‌ها بود. از معاملات آتی اغلب به عنوان بیمه برای جلوگیری از اثر تغییرات شدید قیمت بر روی ارزش دارایی، استفاده می‌شود.
همچنین این قراردادها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا با استفاده از اهرم، در مورد جهت یک اوراق بهادار، کالا و سهام تصمیم بگیرند و معامله خود را در جهت خرید یا فروش تنظیم کنند.
قراردادهای آتی قابل معامله، تقریبا برای هر کالایی مانند غلات، دام، انرژی، ارزها و حتی اوراق بهادار وجود دارد. گفتنی است که در ایالات متحده، قراردادهای آتی توسط «کمیسیون معاملات آتی کالا» (CFTC) تنظیم می‌شود.
با ما در این مقاله همراه باشید تا جزئیات قراردادهای آتی را تشریح کنیم و مثالی از آن برایتان بزنیم.
قرارداد آتی چیست؟
خریدار قرارداد آتی متعهد به خرید و دریافت دارایی پایه در زمان انقضای آن است. فروشنده قراردادآتی نیز متعهد به تهیه و تحویل دارایی پایه در تاریخ انقضا می‌شود. قراردادهای آتی، مشتقات مالی هستند که معامله‌گران را به خرید یا فروش برخی از دارایی‌های پایه (نفت، کالا‌های فیزیکی و…) در قیمت و تاریخ از پیش تعیین شده در آینده، ملزم می‌کند.
در این نوع از قرارداد، خریدار باید بدون توجه به قیمت فعلی بازار در تاریخ انقضا، دارایی پایه را به قیمت تعیین شده خریداری کند یا فروشنده باید دارایی پایه را بفروشد.
«قرارداد آتی» یا «فیوچرز» یک مفهوم دارند. به عنوان مثال شاید بشنوید که می‌گویند، قراردادهای آتی نفت خریده است. وقتی کسی می‌گوید قرارداد فیوچرز، معمولا به نوع خاصی از قرارداد در آینده مانند نفت، طلا، اوراق قرضه یا معاملات آتی شاخص S&P 500 اشاره می‌کند. قراردادهای آتی یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری در نفت است. معمولا اصطلاح « آتی» عمومی‌تر است و اغلب برای اشاره به کل بازار، استفاده می‌شود.
قراردادهای آتی توسط چه کسانی استفاده می‌شوند؟
پوشش‌دهنگان ریسک همان خریداران و فروشندگان کالاها هستند. به عنوان مثال، تولیدکنندگان نفت که قصد دارند نفت خود را بفروشد، ممکن است از قراردادهای آتی برای قفل کردن قیمت و جلوگیری از نوسانات آتی استفاده کنند تا در انتهای زمان قرارداد آتی، نفت را به خریدار تحویل دهند. به طور مشابه، یک شرکت تولیدی ممکن است برای ساخت ویجت‌ها به روغن نیاز داشته باشد؛ از آنجایی که آن‌ها دوست دارند از قبل برنامه‌ریزی کنند و قیمت نفت نیز در هر لحظه دچار نوسان می‌شود، از قراردادهای آتی نیز استفاده می‌کنند. به این ترتیب طبق توافق، هزینه‌ای را برای نفت می‌پردازند (قیمت قرارداد آتی) و در نهایت پس از پایان قرارداد، نفت را تحویل می‌گیرند.
معامله‌گران و مدیران صندوق نیز از معاملات آتی برای شرط‌بندی روی قیمت دارایی پایه استفاده می‌کنند. از آنجایی که قیمت بسیاری از کالاها تمایل به حرکت در الگوهای خاصی دارند، می‌توان از طریق معاملات آتی سود به دست آورد، حتی اگر علاقه مستقیمی به کالای اساسی آن وجود نداشته باشید.
به عنوان مثال، اگر معامله‌گر انتظار داشته باشد قیمت غلات قبل از تاریخ تحویل افزایش یابد، معاملات آتی غلات را خریداری می‌کند. اگرچه هرگونه تغییر غیرمنتظره در آب و هوا یا شرایط غیر منتظره باعث افزایش یا کاهش قیمت آتی می‌شود.
چند مثال از قرارداد آتی
تصور کنید یک تولیدکننده نفت قصد دارد در سال آینده یک میلیون بشکه نفت تولید کند. همچنین فرض کنید قیمت فعلی ۷۵ دلار به ازای هر بشکه باشد، تولیدکننده می‌تواند نفت را تولید کند و سپس آن را به قیمت فعلی بازار تا سال آینده بفروشد.
با توجه به نوسانات قیمت نفت، قیمت بازار در آن زمان بسیار متفاوت از قیمت فعلی است. اگر تولیدکننده نفت فکر می‌کند که قیمت نفت در یک سال آینده بالاتر خواهد رفت، تصمیم می‌گیرد قیمت جاری را قفل نکند؛ اما اگر فکر کنند ۷۵ دلار قیمت خوبی است، می‌توانند با قرارداد آتی، قیمت فروش را قفل کنند.
در محاسبه قراردادهای آتی از یک مدل ریاضی برای قیمت‌گذاری استفاده می‌شود که قیمت لحظه‌ی فعلی، نرخ بازده بدون ریسک، زمان سررسید، هزینه‌های ذخیره‌سازی، سود سهام، بازده سود سهام و بازده تسهیلات را در نظر می‌گیرد. فرض کنید قیمت قراردادهای آتی یک ساله نفت ۷۸ دلار به ازای هر بشکه باشد؛ با انعقاد این قرارداد، تولیدکننده در یک سال متعهد به تحویل یک میلیون بشکه نفت و دریافت ۷۸ میلیون دلار می‌شود.
قیمت ۷۸ دلار به ازای هر بشکه، صرف نظر از اینکه قیمت‌های بازار اسپات در آن زمان کجاست، دریافت می‌شود. نکته قابل توجه دیگر این است که قراردادها استاندارد شده است. به عبارت دیگر، یک قرارداد نفت در «بورس کالای شیکاگو» (CME) برای هزار بشکه نفت است؛ بنابراین اگر کسی بخواهد قیمت ۱۰۰ هزار بشکه نفت را قفل کند، باید برای خرید و فروش ۱۰۰ قرارداد اقدام کند.
بازارهای آتی توسط «کمیسیون معاملات آتی کالا» (CFTC) تنظیم می‌شود. CFTC یک آژانس فدرال است که توسط کنگره در سال ۱۹۷۴ برای اطمینان از یکپارچگی قیمت‌گذاری بازار آتی، از جمله جلوگیری از شیوه‌های معاملاتی سوءاستفاده‌کننده، تقلب و تنظیم شرکت‌های کارگزاری درگیر در معاملات آتی ایجاد شد.
معامله‌گران خرد و مدیران سبد سهام به تحویل یا دریافت دارایی پایه علاقه‌ای ندارند، اما ممکن است به کسب سود از حرکت قیمت نفت، علاقه‌مند باشند.
قراردادهای آتی را تا زمانی که معامله قبل از انقضا بسته شود (صرفا برای کسب سود) معامله می‌کنند. بسیاری از قراردادهای آتی در سومین جمعه ماه منقضی می‌شوند، اما قراردادها متفاوت هستند؛ بنابراین قبل از معامله، مشخصات قراردادها را بررسی کنید.
به عنوان مثال، فرض کنید ژانویه است و قراردادهای آوریل با قیمت ۵۵ دلار معامله می‌شوند؛ اگر معامله‌گری معتقد باشد که قیمت نفت قبل از پایان قرارداد در ماه آوریل افزایش می‌یابد، می‌تواند قرارداد را با قیمت ۵۵ دلار خریداری کند؛ به این ترتیب امکان دستیابی به ۱۰۰۰ بشکه نفت را پیدا می‌کند. با این حال او ملزم به پرداخت ۵۵ هزار دلار (۵۵ دلار در ۱۰۰۰ بشکه) برای این معامله نیست. در عوض، تنها لازم است که مارجین اولیه به کارگزار پرداخت شود.
با حرکت قیمت قرارداد آتی، سود یا زیان پوزیشن در حساب نوسان می‌کند. اگر زیان بیش از حد بزرگ شود، کارگزار از معامله‌گر می‌خواهد که پول بیشتری برای پوشش ضرر سپرده بگذارد.
سود یا زیان نهایی معامله زمانی محقق می‌شود که معامله بسته شود. در این حالت، اگر خریدار قرارداد را به قیمت ۶۰ دلار بفروشد، ۵ هزار دلار {(۶۰-۵۵ دلار) در ۱۰۰۰} به دست می‌آورد. از طرف دیگر، اگر قیمت به ۵۰ دلار کاهش یابد و او موقعیت را در آنجا ببندد، ۵ هزار دلار از دست می‌دهد.
سخن پایانی
قراردادهای آتی نقش مهمی در عملکرد بازار کالا دارند، چراکه با قفل کردن قیمت‌ها از قبل به خریداران و فروشندگان، کشاورزان، معدنچیان، تولیدکنندگان و سایر فعالان بازار اجازه می‌دهند بدون نگرانی در مورد تغییرات لحظه‌ای در بازار به معاملات خود بپردازند.
معامله‌گران از قراردادهای آتی برای شرط‌بندی روی قیمت آتی برخی دارایی‌‌ها یا اوراق بهادار و پوشش‌دهندگان ریسک از معاملات آتی برای قفل کردن قیمت روز استفاده می‌کنند؛ زیرا می‌خواهند عدم اطمینان بازار را کاهش دهند و از زمان تحویل یا دریافت کالا مطمئن شوند.
